سالک چیست ؟- قسمت اول

سالک
لیشمانیوزبیماری انگلی است که توسط گونه ها مختلف تک یاخته ای بنام لیشمانیا ایجاد می شود . این بیماری در 88 کشور جهان که اکثرا کشورهای حال توسعه هستند دیده می شود .

لیشمانیوز توسط نیش گونه هایی از پشه خاکی منتقل می گردد وممکن است به یکی از اشکال لیشمانیوز پوستی (سالک)،لیشمانیوز احشایی (کالاآزار ) ولیشمانیوز پوستی – مخاطی دیده شود . بروز سالانه جهانی سالک 5/1-1 میلیون نفر است .

در بعضی مناطق ایران جوشگاه یا زخم فعال سالک در 90% کودکان تاسن 15 سالگی دیده می شود .

انگل عامل بیماری بر اثر نیش انواع گوناگون پشه هایی ریزی که به پشه خاکی یا پشه کوری معروف اند انتقال پیدا می کند .

این بیماری در نقاط مختلف به نامهای متفاوتی خوانده می شود :

در بعضی مناطق مثل تهران وشیراز به سالک ، در اصفهان به کپه ارمنی ، در خراسان به لکه سال ،درمنطقه سرخس به زخم سرخسی ، در ترکمن صحرا به زخم مرزی ودر افغانستان به سالدانه معروف است .

معمولا در نواحی باز بدن ونقاطی که بیشتر در معرض گزش پشه است بروز می کند ،گرچه ضایعه در هر نقطه ای از بدن ممکن است دیده شود . اما نقاط پرموی بدن از جمله سروهمچنین نواحی مخاطی کمتر دچار بیماری می شود .

انواع سالک
سالک به دو شکل شهری وروستایی تقسیم می شود . نوع شهری یا نوع خشک سالک ،سالک بوسیله لیشمانیا تروپیکا ونوع روستائی یا نوع مرطوب بیماری لیشمانیا ماژور ایجاد می شود . این دو بیماری سالک تقریبا از هم متمایزند .

شکل خشک

شکل خشک بیماری سالک با یک جوش قرمزرنگ معمولا حدود 8تا10 ماه بعد از گزش پشه در محل گزش شروع می شود. میزبان این نوع بیماری انسان است . بعد از گذشت چند هفته یا چند ماه جوش اولیه فعال شده ورشد می کند ودر این حالت ضایعه یا ضایعات بزرگتر می شود واطراف آن را هاله  قرمزی رنگی می گیرد که کم کم قوام آن سفت می شود .

باگذشت زمان ضایعه نرم ترشده ومایعی شفافی ترشح می کند وبتدریج ضایعه بصورت زخم باز در می آید .

زخم نوع خشک درد ندارد وممکن است با خارش مختصری همراه باشد . گره های لنفاوی اطراف زخم ممکن است کمی متورم ودرد ناک شود . زخم بتدریج ازوسط شروع به بهبود می کند وبعد از گذشت حدود 1-2 سال کاملا بهبود می یابد وجوشگاهی با حدود مشخص وفروفته با حاشیه ای نامنظم بجای می گذارد .

ممکن است از اطراف جوشگاه یک زخم قدیمی ، ضایعه جدیدی شروع به پیشرفت کند . این نوع ضایعه رسیدوانس نامیده می شود وشکل راجع بیماری است .

در این ضایعات انگل به ندرت یافت می شود .تعداد ووسعت ضایعات در سالک نوع خشک معمولا محدود وکمتر ار نوع مرطوب است .بنابراین توصیه سازمان جهانی بهداشت درمان این ضایعات را به منظور جلوگیری از انتشار بیماری باید در اسرع وقت آغاز نمود .

کانون اصلی آن در ایران شهرهای مشهد ،‌کرمان ، بم ،‌یزد ،‌اصفهان می باشند .

شکل مرطوب
در این نوع سالک معمولا دوره نهفتگی بیماری کوتاه تر است وبه چند هفته تا 2 ماه میرسد . زخم نوع مرطوب با التهاب حاد شروع وبتدریج اطراف زخم پرخون شده که ممکن است با عوارضی از قبیل تورم ،‌عفونت ، التهاب در مسیر لنف وتورم غدد لنفاوی اطراف وحتی تب همراه شود .

سالک نوع مرطوب معمولا بعد ازگذشت 4 تا 6 ماه با بجای گذاشتن جوشگاه خود بخود بهبود می یابد . میزبان این شکل سالک جوندگان از قبیل موش های صحرایی بخصوصی هستند وپشه خاکی انگل را از میزبان جونده به انسان منتقل می کند .

تعداد ضایعات در سالک مر طوب متعدد وحتی گاهی به صدها عدد می رسد ووسعت ضایعات نیز بیش تر است .

کانون اصلی در ایران اصفهان ، گلستان ، سمنان ، فارس ، ویزد می باشند .